1985 De president van Thomas Bernhard bij De nieuwe Komedie, Den Haag
Een president heeft de zoveelste aanslag van anarchisten overleefd. Eén van zijn kolonels niet. En ook het hondje van de presidentsvrouw niet. Het is de dag van de staatsbegrafenis van de kolonel. De vrouw kleedt zich met hulp van haar huishoudster en probeert de gedachte aan haar zoon, die anarchist is en een mogelijk verdachte terrorist, uit haar hoofd te krijgen. De president vermaakt zich al badderend met zijn masseur in de badkamer achter de schermen en meldt luid dat hij een paar dagen vertrekt naar Estoril, een Portugese badplaats. Met zijn minnares, de actrice, maar dat zegt hij er niet bij.
Het stuk gaat over ernstige zaken als macht, angst en opportunisme, maar toch is het een komedie, een bittere komedie.
En nog altijd actueel, geestig en scherp: Een citaat uit dialoog tussen de actrice/maitresse en de (tamelijk weerzinwekkende) president:
‘De politiek is de hoogste kunst, mijn kind. Zij is hoger dan alle andere kunsten bij elkaar. Je ziet het niet, maar zij verandert de wereld onafgebroken. Meteen daarna komt de toneelkunst’.
Over de tekenkunst zegt hij in dit stuk niks, dus…….
Ik begon aan de tableaux van een paar scenes. In die tijd maakte ik die regelmatig levensgroot op pakpapier of stevig karton. Het gaf mij tijd en ruimte om een sfeer te proeven en de fysieke inspanning om op dit formaat een scene op papier te krijgen gaf adrenaline en plezier. Een machtig gevoel dus. Eén van die tekeningen geeft mij nog steeds veel plezier bij het bekijken. Het is de tekening van de vrouw van de president in haar ‘jurk met de vier knopen’. Tijdens de monoloog waarmee het stuk begint en via welke we op de hoogte worden gesteld van de achterliggende geschiedenis en van haar privé gevoelens (ze houdt het meest van haar hond en doet het met de slager) beveelt ze haar huishoudster:
’Breng mij de jurk met de vier knopen’.
De jurk met de vier knopen moet gedragen worden door de vrouw op de staatsbegrafenis van de kolonel.
Ik maakte talloze kleine ontwerpen voor een indrukwekkende jurk met vier knopen om er uiteindelijk achter te komen dat er iets niet klopte. Een jurk met vier knopen is een behoorlijk foute jurk.
Een beetje jurk, blouse of zelfs overhemd heeft drie of vijf of zeven knopen. Tel maar mee: een bovenste knoop, een knoop over de borst, een knoop in de taille, en dan een knoop over het breedste deel van de heup. Maar dat is te ver van de taille, daar moet nog iets tussen. Dus altijd oneven, nooit een even aantal. De doublebreasted kan ook, vooruit, maar dan moet de rok heel wijd zijn om openvallen op de heup te voorkomen. Heel weinig vrouwen kunnen dit dragen. Heeft de schrijver Thomas Bernhard die jurk met opzet vier knopen gegeven? Zou best kunnen, de pestkop.
Toch is het me gelukt. In ieder geval die vier knopen.
Ton Lutz regisseerde en plooide tijdens het doorpassen van de kostuums heel bevallig een mouwkop van organza rond de arm van Edda Barends die de vrouw van de president speelde. Het was maar een suggestie. Het kind in mij kwam even in opstand, maar bewondering was er ook. Dat hij daar ook nog verstand van had! Was ik bijna vergeten dat zijn grootvader, mijn overgrootvader dus, een heel goede! kleermaker was.
Op de tekeningen ziet u ook de ontwerpen voor de andere rollen, waarvan ik de belangrijkste hier zal noemen: De president/ Carol van Herwijnen, De actrice, maitresse/ Ine Kuhr, De huishoudster/ Jos Fluhr.
Op de foto, tot slot, zit mijn overgrootvader op zijn kleermakerstafel.
